KẾT QUẢ BƯỚC ĐẦU SAU 6 NĂM THỰC HIỆN QUYẾT ĐỊNH 567/QĐ-TTg VÀ HOÀN THIỆN CƠ CHẾ CHÍNH SÁCH THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN VLXKN

TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH PHÁT TRIỂN VLXKN

I. CÁC VĂN BẢN KHUYẾN KHÍCH PHÁT TRIỂN VẬT LIỆU XÂY KHÔNG NUNG ĐÃ ĐƯỢC XÂY DỰNG
1. Luật
´    Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ban hành năm 2010: Quy định tại Điểm 6, Điều 15 có ghi “Sử dụng vật liệu xây dựng tiết kiệm năng lượng, vật liệu không nung, lắp đặt thiết bị sử dụng năng lượng mặt trời, khí sinh học trong các công trình xây dựng.”
´    Luật Khoa học và Công nghệ năm 2013: Tại Điều 64 và 65 quy định được hưởng chính sách ưu đãi về thuế và tín dụng
´    Luật Đầu tư năm 2014: Được hưởng chính sách ưu đãi đầu tư theo quy định tại khoản 1 Điều 15 và hỗ trợ đầu tư theo quy định tại khoản 1 Điều 19;
´    Luật Xây dựng năm 2014: Tại Điều 110: Yêu cầu về sử dụng VLXD; Mục 4, Điều 111; Điểm e, Mục 2, Điều 113; Điểm b, Mục 2, Điều 120 quy định về việc sử dụng vật liệu xây dựng trong đó có VLXKN.
2. Nghị định
´   Nghị định số 118/2015/NĐ-CP ngày 12/11/2014 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đầu tư số 67/2014/QH13 ngày 26/11/2014, trong đó tại Khoản 1, Điều 16 quy định: “Đối tượng được hưởng ưu đãi đầu tư theo quy định tại Khoản 2 Điều 15 và Điều 16 Luật Đầu tư
´   Nghị định số 46/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 quy định pháp luật về tiền thuê đất, thuê mặt nước. Theo đó việc ưu đãi miễn tiền thuê đất đối với các dự án đầu tư
´   Nghị định 218/2013/NĐ-CP ngày 26/12/2013 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật thuế thu nhập doanh nghiệp;
´   Nghị định 91/2014/NĐ-CP ngày 01/10/2014 của Chính phủ về việc sửa bổ dung một số điều tại các nghị định quy định về thuế;
´   Nghị định 24a/2016/NĐ-CP ngày 05/4/2016 của Chính phủ về quản lý vật liệu xây dựng. Trong đó có Chương V đưa ra các chính sách khuyến khích phát triển vật liệu mới thân thiện môi trường trong đó có VLXKN
3. Quyết định và Chỉ thị
´   Quyết định 1696/QĐ-TTg ngày 23/9/2014 về một số giải pháp thực hiện xử lý tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy hóa chất phân bón để làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng;
´   Quyết định 1469/QĐ-TTg ngày 22/8/2014 về việc Phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển vật liệu xây dựng đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030;
´   Quyết định 452/QĐ-TTg ngày 12/4/2017 phê duyệt đề án thúc đẩy xử lý tro,xỉ, thạch cao trong các nhà máy nhiệt điện hóa chất làm nguyên liệu sản xuất VLXD và công trình xây dựng
´   Chỉ thị số 10/CT-TTg ngày 16/4/2012 về tăng cường sử dụng vật liệu xây không nung, hạn chế sản xuất và sử dụng gạch đất sét nung.
4. Thông tư của các Bộ
´    Bộ Xây dựng
Ø    Thông tư 13/2017-TT-BXD ngày 08/12/2017 của Bộ XD quy định sử dụng VLXKN trong công trình XD thay cho Thông tư 09;
Ø    Thông tư 10/2017/TT-BXD ngày 29/9/2017 ban hành Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia số 16 về sản phẩm hàng hóa vật liệu xây dựng trong đó có quy định VLXKN bắt buộc phải chứng nhận hợp quy và công bố hợp quy.
Ø    Hoàn thành dự thảo Quyết định Ban hành định mức xây dựng sử dụng VLXKN, riêng thành 1 tập bổ sung 156 định mức vào danh mục 163 định mức đã ban hành cho tất cả các loại VLXKN đã đưa ra thị trường đến thời điểm này.
´    Bộ Công thương
Ø    Thông tư 46/2012/TT-BCT ngày 28/12/2012 ban hành quy định không sử dụng vốn khuyến công hàng năm vào việc tập huấn triển khai mô hình tại các cơ sở sản xuất gạch đất sét nung, thay vào đó là hỗ trợ phát triển VLXKN.
´   Bộ Tài chính
Ø    Thông tư số 78/2014/TT-BTC ngày 18/6/2014 của Bộ Tài chính hướng dẫn thi hành Nghị định số 218/2013/NĐ-CP ngày 26/12/2013 của Chính phủ quy định và hướng dẫn thi hành Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp;
Ø    Thông tư số 83/2016/TT-BTC ngày 17/6/2016 của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện ưu đãi đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư và Nghị định số 118/2015/NĐ-CP ngày 12/11/2015 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đầu tư;
Ø    Về trình tự, thủ tục được hưởng ưu đãi đầu tư đối với tiền thuê đất: Thực hiện theo quy định tại Thông tư số 77/2014/TT-BTC ngày 16/6/2014 của Bộ Tài chính hướng dẫn một số điều của Nghị định số 46/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ quy định về thu tiền thuê đất, thuê mặt nước
 
II. ĐÁNH GIÁ NHỮNG MẶT ĐƯỢC, CHƯA ĐƯỢC CẦN PHẢI CHỈNH SỬA BỔ SUNG CỦA CHÍNH SÁCH TRUNG ƯƠNG

1. Kết quả đã đạt được
´    Công tác chỉ đạo điều hành đã được thống nhất xuyên suốt từ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tới các Bộ ngành, địa phương, truyền thông vào cuộc một cách tích cực;
´    Hệ thống các văn bản pháp lý về khuyến khích sản xuất và sử dụng VLXKN trong thời gian ngắn cơ bản đã được xây dựng tương đối đầy đủ;
´    Hệ thống các tiêu chuẩn về sản phẩm, hướng dẫn thi công, định mức sử dụng cơ bản đã được xây dựng, bổ sung, soát xét (dù tới nay vẫn còn thiếu).
´    Nhận thức của các Bộ ngành, chính quyền các địa phương và cộng đồng về mục đích, ý nghĩa của Chương trình phát triển vật liệu xây không nung đã được nâng lên, nên đã có các giải pháp để triển khai tốt Chương trình 567 như:
´    Tổ chức hội nghị phổ biến; ban hành chỉ thị (đến nay đã có 26 tỉnh, thành phố công bố Chỉ thị);
´    Xây dựng lộ trình, kế hoạch phát triển VLXKN và hạn chế sản xuất và sử dụng gạch đất sét nung (đến nay đã có 57 tỉnh, thành phố ban hành kế hoạch xóa bỏ lò thủ công);
´    Các cấp chính quyền của các địa phương đã chủ động hơn, quyết liệt hơn trong việc xóa bỏ các lò gạch thủ công, thủ công cải tiến và lò vòng sản xuất gạch đất sét nung; tăng cường chỉ đạo khuyến khích phát triển sản xuất và tiêu thụ VLXKN.
´    Chương trình đã được sự hưởng ứng của các Hội, Hiệp hội ngành nghề. Các đơn vị này đã tổ chức các hội thảo, hội nghị tập huấn, tham quan khảo sát;
´    Sự vào cuộc của các phương tiện thông tin truyền thông trong việc tuyên truyền, phổ biến cho việc sản xuất và sử dụng sản phẩm VLXKN nên việc sản xuất và tiêu thụ VLXKN đã từng bước phát triển và đi vào cuộc sống.
´    Các doanh nghiệp, đặc biệt là doang nghiệp tư nhân đã tích cực hưởng ứng chủ trương của Chính phủ, chủ động tìm hiểu công nghệ, đầu tư sản xuất, cung cấp cho thị trường nhiều sản phẩm VLXKN đạt chất lượng, từng bước đa dạng hóa sản phẩm, nên tới nay về tổng công suất đã đạt được mục tiêu mà Chương trình đề ra. Đặc biệt, Công ty Gạch Khang Minh (Hà Nam) đã đầu tư 6 dây chuyền sản xuất gạch bê tông với tổng công suất 270 triệu viên QTC/năm, Công ty Gạch khối Tân Kỷ Nguyên đã đầu tư 2 dây chuyền sản xuất gạch bê tông khí chưng áp;
´    Một số công trình đã sử dụng 80-100% VLXKN như Dự án khu nhà ở xã hội Ecohome, Dự án nhà ở thương mại tại ngõ 102 Trường Chinh – Hà Nội
´    Đạt mục tiêu đề ra “Phát triển sản xuất và sử dụng vật liệu xây không nung thay thế gạch đất sét nung đạt tỷ lệ: 20-25% vào năm 2015”.
´    Sau 6 năm thực hiện Chương trình, tổng công suất thiết kế của 03 loại sản phẩm chính đến năm 2016 đạt khoảng 7 tỷ viên QTC/năm, sản xuất đạt 6,5 tỷ viên, chiếm khoảng 24 % so với tổng sản lượng vật liệu xây năm 2016 ước đạt 24 tỷ viên.
´    Như vậy, với sản lượng trên thì hàng năm chúng ta tiết kiệm được 9,5 triệu m³ đất sét (tương đương 450 ha đất khai thác ở độ sâu 2 m), 940 nghìn tấn than và giảm thải ra môi trường 3,6 triệu tấn CO_2.
´    Sự phát triển của các nhà máy sản xuất thiết bị:
          - Các nhà máy chế tạo các dây chuyền thiết bị sản xuất VLXKN tăng cường đầu tư nghiên cứu khoa học công nghệ, tăng cường năng lực sản xuất để đáp ứng nhu cầu thị trường.
          - Trong 6 năm qua đã có hàng chục cơ sở chế tạo thiết bị được đầu tư nâng cấp và ra đời như: Công ty Thanh Phúc ở Hải Phòng, Công ty DMC ở Hải Dương, Công ty Trung Hậu ở TP. Hồ Chí Minh...
          - Ngoài ra còn nhiều công ty chế tạo thiết bị của nước ngoài mở văn phòng đại diện tại Việt Nam để bán thiết bị sản xuất VLXKN.
 
2. Một số tồn tại, hạn chế và nguyên nhân
 
Những tồn tại và hạn chế
- Nhiều chính sách khi đưa ra chưa cụ thể, khi áp dụng vào thực hiện ở nhiều địa phương không thực hiện được.
- Ví dụ: cơ chế ưu đãi đối với dự án đầu tư mới còn các dự án đầu tư mở rộng, đầu tư thêm thì không được thụ hưởng; các dự án nằm trong các khu công nghiệp, cụm công nghiệp của các doanh nghiệp là chủ đầu tư khu công nghiệp thì hầu như không được hưởng các chính sách ưu đãi, v.v…
- Một số địa phương chưa thực sự quan tâm đến Chương trình, hoặc chưa có giải pháp cụ thể hữu hiệu nhằm tăng cường sử dụng VLXKN, hạn chế sản xuất và sử dụng gạch đất sét nung.
- Nhận thức của các nhà đầu tư, tư vấn thiết kế, nhà thầu, người tiêu dùng về VLXKN còn chưa đầy đủ, chưa hiểu biết nhiều về sản phẩm VLXKN nói riêng và bê tông khí nói chung, không nắm bắt được các quy định của Nhà nước.
Nguyên nhân
- Một số địa phương chưa thực sự quan tâm đến Chương trình, hoặc chưa có giải pháp cụ thể hữu hiệu nhằm tăng cường sử dụng VLXKN, hạn chế sản xuất và sử dụng gạch đất sét nung, chưa ban hành chính sách hướng dẫn cụ thể để triển khai thực hiện Chương trình.
- Nhận thức của các nhà đầu tư, tư vấn thiết kế, nhà thầu, người tiêu dùng về VLXKN còn chưa đầy đủ, không nghiên cứu, cập nhật các quy định của Nhà nước dẫn đến tình trạng vẫn còn nhiều công trình sử dụng vốn nhà nước, nhà cao trên 9 tầng chưa sử dụng VLXKN theo quy định.
- Do các nhà đầu tư còn thiếu kinh nghiệm, nguồn vốn còn hạn chế, nên một số doanh nghiệp chỉ nhập các dây chuyền công nghệ với trình độ trung bình, thiếu đồng bộ; công tác chuyển giao công nghệ, kỹ thuật sản xuất và tiếp thu công nghệ chưa tốt; giai đoạn đầu đội ngũ cán bộ, công nhân kỹ thuật chưa được đào tạo đúng kỹ thuật; các nhà máy phải vừa sản xuất vừa điều chỉnh, khắc phục các mặt yếu để ổn định sản xuất;
- Một số nhà máy do hiểu biết về các tính năng kỹ thuật của sản phẩm chưa đầy đủ nên công tác bảo quản sản phẩm khi lưu kho và vận chuyển chưa đúng quy trình đã ảnh hưởng đế chất lượng sản phẩm khi đưa vào công trình;
- Các nhà máy sản xuất bê tông nhẹ ra đời vào lúc kinh tế nước ta đang gặp khó khăn, lạm phát cao, đầu tư công bị cắt giảm, thị trường bất động sản trầm lắng, chi phí tài chính lớn, do đó sản phẩm tiêu thụ chậm, hàng tồn kho nhiều dẫn đến sản xuất bị ngừng trệ;
- Đối với gạch bê tông: Nhiều hộ cá thể và doanh nghiệp không quan tâm đến tiêu chuẩn chất lượng gạch bê tông, đầu tư thiết bị cũng như sản xuất ra sản phẩm chưa đảm bảo kỹ thuật. Sản phẩm không đạt tiêu chuẩn nhưng vẫn tiêu thụ ra thị trường, gây tác động tiêu cực trong dư luận về VLXKN;
- Về các chính sách ưu đãi đầu tư: Nhiều doanh nghiệp sản xuất VLXKN chưa được hưởng các ưu đãi theo quy định tại Quyết định 567 của Thủ tướng Chính phủ và các Nghị định của Chính phủ.
- Nhiều doanh nghiệp đang sản xuất khi mở rộng đầu tư sản xuất VLXKN lại không được hưởng các chính sách ưu đãi. Bộ Khoa học và Công nghệ chưa có hướng dẫn sử dụng Quỹ chuyển giao công nghệ như quy định tại Quyết định 567, nên các doanh nghiệp chưa được hưởng ưu đãi;
- Việc ban hành các hướng dẫn thi công với gạch bê tông còn chậm, việc soát xét chỉnh sửa các tiêu chuẩn sản phẩm, hướng dẫn thi công gạch bê tông nhẹ, định mức sử dụng gạch không nung còn chậm, chưa phù hợp.
 
III. KIẾN NGHỊ, BỔ SUNG VÀ CHỈNH SỬA
 
´    Tiếp tục thông tin, tuyên truyền phổ biến Chương trình 567, Chỉ thị 10 của Thủ tướng Chính phủ với mọi hình thức tới các Bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp và toàn xã hội thấy được lợi ích của việc sử dụng VLXKN;
´    Tăng cường đôn đốc các địa phương nghiêm túc thực hiện Chỉ thị 10 và Thông tư 13/2017-TT-BXD ngày 08/12/2017 của Bộ XD quy định sử dụng VLXKN trong công trình XD thay cho Thông tư 09; đặc biệt lưu ý đến việc xây dựng và chỉ đạo thực hiện lộ trình xóa bỏ lò gạch thủ công, thủ công cải tiến, lò vòng sử dụng nhiên liệu hóa thạch và tăng cường sản xuất và sử dụng VLXKN;
´    Đề nghị Soát xét chỉnh sửa Chỉ dẫn kỹ thuật “Thi công và nghiệm thu tường xây bằng block bê tông khí chưng áp” ban hành theo Quyết định 947/QĐ-BXD ngày 31/10/2011 (quí I/2018 sẽ ban hành)
´    Đề nghị Xây dựng và ban hành tiêu chuẩn thiết kế công trình sử dụng vật liệu xây không nung; sổ tay thiết kế chi tiết điển hình dùng cho gạch nhẹ.
 

ThS. Phạm Văn Bắc 
Vụ trưởng Vụ VLXD Bộ XD