Xi măng như một thước đo của nền kinh tế Trung Quốc
Ít sản phẩm nào phản ánh rõ nét quỹ đạo của nền kinh tế hiện đại Trung Quốc như xi măng. Sau hơn hai thập kỷ liên tục mở rộng gắn liền với các tòa nhà chọc trời, đường cao tốc và các dự án đô thị quy mô lớn, sản lượng xi măng hiện đang sụt giảm. Vào tháng 7 năm 2025, sản lượng chỉ đạt 146 triệu tấn, giảm hơn 5% so với cùng kỳ năm trước và là mức thấp nhất trong tháng kể từ năm 2009. Không giống như thép hay ô tô, xi măng gần như được tiêu thụ hoàn toàn trong nước, khiến nó trở thành thước đo trực tiếp cho nhu cầu xây dựng và đầu tư. Đặc điểm cấu trúc này giải thích tại sao sự suy thoái của ngành này lại là một chỉ báo chính xác hơn về áp lực kinh tế so với nhiều chỉ số công nghiệp khác.
Sản lượng xi măng đạt đỉnh vào tháng 5 năm 2020, khi các biện pháp kích thích kinh tế của Bắc Kinh nhằm ứng phó với đại dịch đã thúc đẩy sự tăng trưởng mạnh mẽ của ngành xây dựng. Kể từ đó, tình hình đã đảo ngược hoàn toàn. Bong bóng bất động sản, vốn đã hỗ trợ sự phát triển trong nhiều thập kỷ, đã xẹp xuống, đầu tư cơ sở hạ tầng vẫn trì trệ, và thời tiết khắc nghiệt càng làm gián đoạn hoạt động xây dựng. Mối quan hệ nhân quả giữa sự suy thoái của thị trường bất động sản và nhu cầu xi măng rất rõ ràng: việc ít dự án bất động sản hơn đồng nghĩa với việc tiêu thụ xi măng giảm.
Suy thoái công nghiệp rộng hơn và căng thẳng tài chính
Xi măng không phải là tín hiệu duy nhất cho thấy đà tăng trưởng đang suy yếu. Sản lượng thép trong tháng 7 đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2017, đầu tư bất động sản chứng kiến mức giảm mạnh nhất kể từ năm 2020, và tăng trưởng tín dụng bằng đồng Nhân dân tệ đã giảm lần đầu tiên sau hai thập kỷ. Những chỉ số này làm nổi bật cả áp lực chu kỳ từ nhu cầu yếu đi và những hạn chế về mặt cấu trúc khi Trung Quốc chuyển đổi từ tăng trưởng dựa vào nợ nần và xây dựng. Mối tương quan giữa các lĩnh vực này củng cố nhận định rằng sự suy thoái mang tính hệ thống chứ không phải đơn lẻ.
Thêm áp lực là chương trình cải cách nguồn cung của Bắc Kinh. Chính quyền đã chỉ đạo các nhà sản xuất xi măng cắt giảm công suất để điều chỉnh sản lượng sát hơn với nhu cầu thực tế. Mặc dù chính sách này có thể giúp ngăn ngừa tình trạng dư cung và cải thiện hiệu quả, nhưng nó cũng đảm bảo sản lượng sẽ tiếp tục giảm ngay cả khi nhu cầu ổn định. Sự kết hợp giữa nhu cầu yếu hơn do thị trường thúc đẩy và giới hạn công suất do quy định tạo ra hai lực cản cho ngành.
Từ động cơ tăng trưởng đến tín hiệu cảnh báo
Trong nhiều thập kỷ, xi măng là biểu tượng cho sự trỗi dậy nhanh chóng của Trung Quốc, định hình đường chân trời của các thành phố hiện đại. Ngày nay, nó đại diện cho gánh nặng của một ngành bất động sản đang suy thoái và thách thức duy trì tăng trưởng dài hạn khi nhu cầu trong nước cạn kiệt. Sự chuyển dịch từ mở rộng sang thu hẹp trong sản xuất xi măng phản ánh quá trình chuyển đổi rộng lớn hơn mà Trung Quốc đang phải đối mặt: chuyển từ mô hình phụ thuộc vào xây dựng và đầu tư sang mô hình phải đối mặt với thực tế tăng trưởng chậm hơn nhưng bền vững hơn.
Ngành xi măng Trung Quốc, từng là xương sống của quá trình chuyển đổi đô thị, giờ đây đã trở thành một dấu hiệu cảnh báo rõ ràng về sự mong manh của nền kinh tế. Sự sụt giảm sản lượng phản ánh cả những cú sốc tức thời trên thị trường bất động sản lẫn những thay đổi sâu sắc hơn về cấu trúc trong mô hình tăng trưởng. Trừ khi xuất hiện những động lực cầu mới, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sẽ tiếp tục đối mặt với nhiệm vụ khó khăn là dung hòa những dư thừa trong quá khứ với nhu cầu phát triển bền vững.