Vật liệu xanh và môi trường sống - trụ cột công trình xanh Việt Nam

Tại Tọa đàm chính sách “Giải pháp thúc đẩy công trình xanh, giao thông xanh hướng tới phát triển bền vững” diễn ra chiều 16/10, đại diện Saint-Gobain Việt Nam và Panasonic Việt Nam đã đưa ra những phát biểu sâu sắc về vật liệu xây dựng (VLXD) xanh và chất lượng môi trường trong nhà, như những yếu tố quyết định để CTX không chỉ là xu hướng mà trở thành chuẩn mực trong chính sách phát triển quốc gia.

Công bố rõ ràng nguồn gốc nguyên liệu

Trong tiến trình chuyển đổi xanh của ngành Xây dựng, VLXD đóng vai trò nền tảng cho việc hình thành công trình xanh (CTX), cả ở góc độ kỹ thuật, môi trường lẫn kinh tế.

Theo ông Khổng Minh Trí - Quản lý Tiếp thị Saint-Gobain Việt Nam, phát triển VLXD xanh không chỉ là xu thế, mà là điều kiện cần để công trình đạt được các mục tiêu tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và nâng cao chất lượng sử dụng.

Tại Saint-Gobain, tính minh bạch của thông tin sản phẩm và đánh giá vòng đời (LCA) được coi như công cụ khoa học hỗ trợ chủ đầu tư, tư vấn và nhà thầu khi áp dụng các bộ tiêu chí CTX như LOTUS, EDGE, LEED.

Việc công bố rõ ràng nguồn gốc nguyên liệu, quy trình sản xuất, mức độ tiêu thụ năng lượng và tác động môi trường của từng sản phẩm là bước quan trọng giúp định lượng “dấu chân carbon” và tính bền vững trong suốt vòng đời công trình.

Theo ông Khổng Minh Trí, mỗi sản phẩm VLXD khi được đánh giá đúng theo tiêu chí môi trường sẽ trở thành “đơn vị cơ bản của kiến trúc bền vững”, nơi yếu tố vật lý - hóa học - năng lượng được kết nối với mục tiêu xã hội và sức khỏe con người.

Không chỉ dừng ở yếu tố kỹ thuật, VLXD xanh còn mang lại lợi ích kinh tế - xã hội dài hạn: tiết kiệm chi phí vận hành, gia tăng tuổi thọ công trình và góp phần cải thiện môi trường đô thị.

Từ kinh nghiệm hợp tác với các chủ đầu tư lớn trong nước của Saint-Gobain cho thấy, việc ứng dụng VLXD xanh đã giảm đáng kể tiêu thụ năng lượng vận hành và chi phí bảo trì, đồng thời giúp công trình đạt chứng chỉ xanh với chi phí hợp lý hơn.

Đại diện của của Saint-Gobain đề xuất xây dựng bộ tiêu chí và nhãn xanh riêng cho VLXD, là bước cần thiết để thống nhất nhận diện, tăng tính minh bạch và khả năng truy xuất nguồn gốc, qua đó khuyến khích các nhà sản xuất trong nước đầu tư vào công nghệ sản xuất sạch.

Ở tầm chính sách, Saint-Gobain kiến nghị Bộ Xây dựng tiếp tục hoàn thiện cơ chế dán nhãn xanh và hệ thống đánh giá VLXD tiết kiệm năng lượng, đồng thời đưa tiêu chí “vật liệu xanh” trở thành điều kiện bắt buộc trong công trình đầu tư công, qua đó hình thành chuỗi cung ứng xanh bền vững.

Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn là hướng tiếp cận thể chế để thúc đẩy nền công nghiệp vật liệu Việt Nam chuyển dịch theo mô hình kinh tế tuần hoàn.

Cần tích hợp tiêu chí môi trường vào tiêu chuẩn CTX

Nếu vật liệu xanh là “thể vật chất” của công trình bền vững, thì chất lượng môi trường sống trong nhà (Indoor Environmental Quality - IEQ) chính là “thể tinh thần”, phản ánh trực tiếp hiệu quả sử dụng năng lượng và sức khỏe người ở.

Theo ông Nguyễn Lý Tưởng - Trưởng phòng Cấp cao, Phòng Dự án Panasonic Air-Conditioning Việt Nam: phần lớn các tiêu chí CTX ở Việt Nam hiện mới tập trung vào hiệu suất năng lượng, trong khi chất lượng không khí trong nhà (IAQ) vẫn được xem là tiêu chí bổ sung.

Ông Nguyễn Lý Tưởng cho rằng, đây là khoảng trống cần được điều chỉnh, bởi mục tiêu cuối cùng của CTX không chỉ là tiết kiệm năng lượng, mà là tạo lập môi trường sống an toàn, lành mạnh và hiệu quả cho con người.

Panasonic đã nghiên cứu hướng đến tích hợp tiêu chí môi trường sống vào bộ tiêu chuẩn CTX, phù hợp với xu hướng quốc tế khi nhiều quốc gia đã xem IAQ là chỉ tiêu bắt buộc trong đánh giá xanh.

Sự kết hợp giữa hiệu quả năng lượng và chất lượng không khí trong nhà giúp đo lường một cách toàn diện giá trị bền vững của công trình: tiết kiệm năng lượng nhưng không đánh đổi sức khỏe cư dân.

Trong thực tiễn, doanh nghiệp đang chuyển dịch mạnh sang phát triển thiết bị điều hòa không khí hiệu suất cao, đồng thời loại bỏ dần các sản phẩm tiêu hao năng lượng lớn, hướng tới tiêu chuẩn CTX.

Song song, Panasonic đặt trọng tâm vào nâng cao nhận thức cộng đồng về lựa chọn sản phẩm thân thiện môi trường, coi đây là yếu tố quyết định để hình thành văn hóa tiêu dùng xanh, nền tảng của thị trường CTX.

Theo ông Nguyễn Lý Tưởng, Bộ Xây dựng đã ban hành bộ tiêu chí đánh giá chất lượng không khí trong nhà, song cần lồng ghép tiêu chí này vào hệ thống CTX quốc gia để tạo tính ràng buộc pháp lý.

Khi đó, sự tham gia của doanh nghiệp sản xuất thiết bị - vật liệu - hệ thống kỹ thuật sẽ mang tính chủ động, định hướng và minh bạch hơn.

Từ góc nhìn của hai chuyên gia cho thấy, vật liệu xanh và môi trường sống xanh đều phản ánh bản chất đa chiều của CTX hiện đại, đó là một hệ thống tích hợp giữa thiết kế, vật liệu, thiết bị và vận hành, trong đó mỗi thành tố đều góp phần giảm phát thải, tiết kiệm năng lượng và nâng cao chất lượng sống.

Khi Việt Nam bước vào giai đoạn thực hiện NDC 3.0 và hoàn thiện Danh mục phân loại xanh quốc gia, việc đưa tiêu chí VLXD xanh và chất lượng không khí vào hệ thống đánh giá CTX là yêu cầu cấp thiết.

Điều này không chỉ thúc đẩy ngành VLXD và thiết bị kỹ thuật đổi mới công nghệ, mà còn giúp các cơ quan quản lý xây dựng bộ khung chính sách nhất quán giữa phát triển công trình, quản lý năng lượng và bảo vệ môi trường.

Ở góc độ khoa học, có thể xem đây là giai đoạn chuyển từ “công trình xanh” sang “hệ sinh thái công trình bền vững”, nơi vật liệu, công nghệ và sức khỏe con người cùng được đo lường và tối ưu hóa.

Đây cũng chính là hướng tiếp cận phù hợp với tầm nhìn của Bộ Xây dựng trong Chiến lược phát triển ngành gắn với mục tiêu Net Zero 2050, đặt nền tảng cho một không gian sống xanh - kinh tế xanh - xã hội xanh trong tương lai.