Ngày 10/12, Tạp chí Kiến trúc Việt Nam (Viện Kiến trúc Quốc gia - Bộ Xây dựng) đã tổ chức Hội thảo Hội thảo CONTECH+2025: Giải pháp Thiết kế - Công nghệ - Vật liệu -Nội thất cho kiến trúc và nhà ở xã hội. Hội thảo với sự tham dự của nhiều chuyên gia và doanh nghiệp nhằm nhìn nhận những hạn chế cốt lõi và đề xuất giải pháp khả thi, hướng tới mục tiêu hiện thực hóa chương trình 1 triệu căn NƠXH của Chính phủ một cách hiệu quả, bền vững.
Những thách thức lớn trong phát triển NƠXH hiện nay
Trong những năm gần đây, nhu cầu NƠXH tăng mạnh nhưng kết quả triển khai thực tế vẫn còn khiêm tốn. Theo phân tích, nguyên nhân xuất phát từ nhiều phía: Thiếu quỹ đất phù hợp, hạ tầng giao thông chưa đồng bộ, rào cản thủ tục hành chính kéo dài và cơ chế ưu đãi chưa đủ hấp dẫn để thu hút doanh nghiệp. Bên cạnh đó, hạn chế trong công nghệ thi công và chất lượng thiết kế, vật liệu, tiện ích cũng góp phần làm gia tăng chi phí, hạn chế hiệu quả đầu tư.
Bà Phạm Thị Thanh Huyền - Tổng Biên tập Tạp chí Kiến trúc Việt Nam phát biểu khai mạc Hội thảo.
Phát biểu khai mạc hội thảo, bà Phạm Thị Thanh Huyền - Tổng Biên tập Tạp chí Kiến trúc Việt Nam nhấn mạnh, CONTECH+2025 là diễn đàn thường niên nhằm kết nối giới tư vấn thiết kế, doanh nghiệp vật liệu - công nghệ và chủ đầu tư. Đây là nỗ lực tạo ra tiếng nói chung giữa các bên để hướng tới những giải pháp thiết thực, nâng cao chất lượng sống đô thị và không gian ở của người dân.
TS.KTS Hồ Chí Quang - Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia nhấn mạnh, chương trình mục tiêu xây dựng 1 triệu căn nhà ở xã hội không chỉ là nhiệm vụ của riêng Chính phủ, mà cần sự tham gia đồng bộ của đội ngũ chuyên gia, các viện nghiên cứu và cộng đồng doanh nghiệp. Theo ông, Viện Kiến trúc Quốc gia luôn xác định đây là một trọng trách lớn mang tính chiến lược và đang tích cực nghiên cứu các giải pháp thiết kế - công nghệ có thể áp dụng ngay trong thực tiễn.
Tại Hội thảo, các chuyên gia cùng đưa ra nhận định, những hạn chế hiện nay mang tính hệ thống, nhiều dự án chưa tiêu chuẩn hóa thiết kế module, khiến mỗi công trình phải “làm lại từ đầu”, không tận dụng được lợi thế sản xuất hàng loạt, làm tăng chi phí thi công và kéo dài thủ tục thẩm duyệt.
Thiết kế thụ động chưa được quan tâm đúng mức dẫn đến thông gió, chiếu sáng tự nhiên kém. Hệ thống kỹ thuật vận hành tòa nhà chưa được tách bạch hợp lý khiến việc áp dụng công nghệ đúc sẵn khó khăn. Đồng thời, đa số dự án NƠXH nằm xa trung tâm, thiếu kết nối giao thông công cộng, làm tăng chi phí và thời gian đi lại của người dân.
Ở góc độ công nghệ thi công, nhiều dự án vẫn sử dụng phương pháp truyền thống với bê tông toàn khối, khiến tiến độ chậm, chi phí nhân công và vốn vay cao. Việc ứng dụng BIM và các mô hình số còn hạn chế khiến xung đột kỹ thuật trong thi công MEP diễn ra phổ biến, phải sửa chữa đục phá, gây lãng phí lớn. Trong khi đó, cốp pha gỗ và thép truyền thống vẫn chiếm tỷ lệ cao, chưa tận dụng các giải pháp như cốp pha nhôm hay bê tông đúc sẵn vốn đem lại tiến độ nhanh, chất lượng cao.
TS.KTS Nguyến Tất Thắng phát biểu tại Hội thảo.
Về vật liệu hoàn thiện, gạch nung và bê tông nặng tiếp tục được sử dụng rộng rãi dù khả năng cách nhiệt kém và chi phí kết cấu cao. Vật liệu hoàn thiện giá rẻ làm xuống cấp nhanh sau 3 - 5 năm sử dụng. Không gian nội thất thiếu tính đa năng, tiện ích chung không đầy đủ tạo ra khoảng cách đáng kể giữa NƠXH và nhà ở thương mại.
Những nghịch lý và yêu cầu đổi mới
Tại Hội thảo, ThS.KS Đỗ Đức Thắng đưa ra ba nghịch lý nổi bật trong lĩnh vực xây dựng hiện nay. Thứ nhất, sau khi làm chủ hàng loạt công nghệ xử lý nền và móng hiện đại, nhiều công trình lại rơi vào tình trạng lạm dụng cọc, giao gần như toàn bộ tải trọng cho cọc mà bỏ qua vai trò của bản móng và nền tự nhiên. Điều này gây lãng phí nguồn lực và là nguyên nhân chính dẫn tới hiện tượng lún, nứt tại nhiều khu công nghiệp vùng đất yếu.
Thứ hai, nhiều dự án có xu hướng sử dụng một loại vật liệu cho nhiều cấu kiện, trong khi Việt Nam đã có đầy đủ các vật liệu tiên tiến như bê tông nhẹ, cốt sợi, GFRP… Việc "đơn hóa" vật liệu khiến nhiều bộ phận công trình không đạt hiệu quả tối ưu do không được “đúng người - đúng việc”.
Thứ ba, các công trình vẫn ưa chọn nhịp nhỏ và bố trí lưới cột dày dù hoàn toàn có thể làm chủ kết cấu nhịp lớn. Điều này không chỉ làm hạn chế không gian linh hoạt mà còn giảm hiệu quả đầu tư, hạn chế khả năng thay đổi công năng trong tương lai.
Theo THS.KS Đỗ Đức Thắng, Việt Nam có tiềm lực công nghệ và vật liệu, nhưng chưa được sử dụng đúng chỗ do các rào cản liên quan tiêu chuẩn - quy chuẩn. Ông kiến nghị xây dựng hệ thống quy chuẩn “mở”, cho phép áp dụng cơ chế thẩm định nhanh đối với các công nghệ mới, đặc biệt trong NƠXH, lĩnh vực đang đòi hỏi tiến độ nhanh, chất lượng cao và chi phí hợp lý.
Đồng thời, cần gắn ưu đãi về vốn và đất đai với mức độ công nghiệp hóa, tỷ lệ lắp ghép và sử dụng vật liệu xanh của dự án. Việc đào tạo đội ngũ tư vấn, giám sát, nhà thầu cũng là điều kiện tiên quyết để áp dụng công nghệ mới ở quy mô lớn.
Phiên thảo luận chuyên sâu do TS.KTS Nguyễn Tất Thắng chủ trì.
PGS.TS Vũ Hồng Cương bổ sung thêm góc nhìn thiết kế: Mô hình NƠXH không nên đi theo hướng chia nhỏ diện tích, mà cần tăng tính linh hoạt trong tổ chức không gian. Theo ông, cần module hóa cả thiết kế nội thất và cấu trúc xây dựng, cho phép căn hộ có thể thay đổi, ngăn chia linh hoạt theo nhu cầu người dùng. Việc ứng dụng các mẫu căn hộ tối ưu không gian sẽ mang lại lợi ích lâu dài, nâng cao chất lượng sống và giảm chi phí vận hành.
Hướng tới mô hình NƠXH bền vững
Tại phiên thảo luận chuyên sâu do TS.KTS Nguyễn Tất Thắng chủ trì, các chuyên gia tập trung trao đổi năm nhóm vấn đề: Tối ưu thiết kế - công năng - vật liệu; mô hình NƠXH cho gia đình trẻ và công nhân; công nghệ thi công nhanh - bền vững; mô hình hợp tác giữa doanh nghiệp, tư vấn, quản lý và đề xuất điều chỉnh tiêu chuẩn - quy chuẩn. Các góc nhìn đa chiều đã góp phần giải mã nhiều nút thắt, hoàn thiện các đề xuất chính sách.
Đại diện các doanh nghiệp vật liệu và nội thất cũng giới thiệu nhiều giải pháp tiết kiệm tài nguyên, nâng cao khả năng chống cháy, tối ưu vận hành, hướng tới mô hình nhà ở xã hội bền vững theo xu thế quốc tế. Việc phối hợp giữa giới thiết kế, công nghệ và chủ đầu tư được nhận định là chìa khóa để tạo ra sản phẩm NƠXH chất lượng với chi phí phù hợp, đồng thời đảm bảo giá trị lâu dài cho người sử dụng.
Hội thảo CONTECH+2025 kỳ vọng trở thành cầu nối tri thức - công nghệ - chính sách, tạo động lực mới cho lĩnh vực NƠXH. Những giải pháp được đề xuất tại diễn đàn được đánh giá có khả năng triển khai ngay trong thực tiễn, góp phần định hướng mô hình NƠXH tiết kiệm năng lượng, bền vững và nhân văn hơn.
Đồng thời, Hội thảo tái khẳng định vai trò quan trọng của đội ngũ kiến trúc sư và chuyên gia kỹ thuật trong công cuộc phát triển an sinh nhà ở, đóng góp vào mục tiêu lớn của Chính phủ về 1 triệu căn NƠXH trong giai đoạn mới.