Chuyển đổi xanh không chỉ giúp giảm phát thải, tiết kiệm tài nguyên mà còn tạo ra những công trình bền vững hơn, giảm chi phí vận hành, nâng cao chất lượng sống, giúp doanh nghiệp Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn xanh để xuất khẩu và tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, góp phần hiện thực hóa cam kết Net Zero 2050 mà Việt Nam đã tuyên bố tại COP26.
Số liệu thống kê của Liên Hợp Quốc cho thấy: Từ năm 2018 - 2023, ngành Xây dựng là một trong những ngành phát thải khí nhà kính lớn với tổng lượng khí thải chiếm tới 39% toàn cầu. Trong đó, 28% lượng khí thải đến từ quá trình sản xuất vật liệu xây dựng (VLXD) và 11% đến từ việc sử dụng năng lượng trong các tòa nhà.
Nhận thức về chuyển đổi xanh trong ngành sản xuất VLXD đang thay đổi rất nhanh, đặc biệt trong 5 năm gần đây. Sản xuất xi măng chiếm tới 8% lượng CO₂ toàn cầu, nếu áp dụng các giải pháp vật liệu xanh và công nghệ xây dựng tiết kiệm năng lượng, chúng ta có thể giảm tới 50% lượng phát thải CO₂ của ngành này vào năm 2050.
Các doanh nghiệp xi măng đang nỗ lực đầu tư sử dụng nhiên liệu thay thế giảm phát thải CO₂
Việt Nam là quốc gia sản xuất xi măng đứng thứ 3 thế giới với sản lượng 110 triệu tấn/năm, chỉ sau Trung Quốc 1,9 tỷ tấn và Ấn Độ 450 triệu tấn, vượt qua Mỹ 86 triệu tấn và Thổ Nhĩ Kỳ 82 triệu tấn. Bộ Xây dựng cho biết hiện đã có hơn 60% các nhà sản xuất xi măng lớn (như Vicem, SCG Việt Nam, Long Sơn, Nghi Sơn…) đang đầu tư vào công nghệ sử dụng nhiên liệu thay thế và giảm phát thải CO₂. Khoảng 45% các doanh nghiệp gạch, gốm xây dựng chuyển sang công nghệ nung không phát thải than đá.
Ngành VLXD đang chứng kiến sự bùng nổ mạnh mẽ của các vật liệu xanh, những vật liệu mới này không chỉ giảm tác động môi trường mà còn mang lại những ưu điểm rất thú vị cả về kỹ thuật, thẩm mỹ lẫn kinh tế. Ví dụ như xi măng sinh học được tạo ra từ vi khuẩn và khoáng chất có thể tự phục hồi vết nứt theo thời gian, giảm tới 70% lượng CO2 so với xi măng truyền thống. Gạch không nung làm từ tro bay, xỉ thải công nghiệp, nhẹ hơn 30 - 40% so với gạch đỏ thông thường. Sơn phủ nano tự làm sạch có khả năng tự phân huỷ bụi bẩn dưới ánh sáng, giảm chi phí bảo dưỡng, kéo dài tuổi thọ công trình.
Mặc dù các doanh nghiệp đang có sự quan tâm quyết liệt trong việc chuyển đổi xanh, tuy nhiên hiện mới chỉ khoảng 15-20% tổng số doanh nghiệp VLXD thực sự có lộ trình bài bản về giảm phát thải, đo lường carbon footprint hay phát triển sản phẩm xanh. Nguyên nhân chính là do chi phí đầu tư ban đầu khá lớn, tiêu chuẩn xanh còn mới mẻ, và chưa có cơ chế hỗ trợ mạnh từ chính sách thuế carbon trong nước.
Các doanh nghiệp ngành chất kết dính chủ động chuyển đổi xanh
Trong xu thế chung đó, ngành sản xuất chất kết dính tại Việt Nam chưa có những ràng buộc cụ thể về sản xuất xanh nhưng ngành này đã chủ động gắn sản xuất xanh vào trong các sản phẩm của mình. Có thể kể đến keo silicone thế hệ mới: Sử dụng gốc Alkoxy thân thiện với môi trường thay cho các dung môi độc hại. Phát thải VOC cực thấp - đáp ứng tiêu chuẩn công trình xanh quốc tế như LEED, chứng chỉ tòa nhà xanh như WELL. Một số loại keo trung tính có thể tự phục hồi vết nứt nhỏ trong các công trình kính - giúp kéo dài tuổi thọ công trình. Keo Acrylic gốc nước (Water-based sealants): Thay thế hoàn toàn hệ dung môi hóa dầu, không mùi, an toàn cho môi trường trong nhà. Tiêu thụ năng lượng sản xuất thấp hơn 30% so với keo gốc dung môi. Keo Epoxy sinh học (Bio-epoxy): Làm từ dầu thực vật tái tạo thay vì hóa chất hóa dầu. Ứng dụng trong gắn kết vật liệu chịu lực cao mà vẫn bảo vệ môi trường.
Vai trò của keo là mắt xích then chốt, giúp các vật liệu thô trong 1 công trình liên kết thành công trình xanh thực sự. Theo thống kê của Global Adhesives Report 2024, riêng việc chuyển đổi từ keo gốc dung môi sang keo gốc nước trong xây dựng đã giúp giảm hơn 2,5 triệu tấn CO₂ mỗi năm trên toàn cầu.
Một số các doanh nghiệp tại Việt Nam tiên phong trong lĩnh vực chất kết dính phát triển sản phẩm thân thiện môi trường như Công ty CP Đầu tư và thương mại quốc tế VCC (VCC) đang phát triển sản phẩm keo, vật liệu hoàn thiện đạt tiêu chuẩn Low VOC, thân thiện với môi trường. VCC đang tích cực làm việc với Green Label Singapore để hoàn thiện chứng chỉ xanh cho một số các sản phẩm keo Silicone cho ngành xây dựng. Theo đó, VCC đặt trọng tâm phát triển các dòng keo trung tính, acrylic gốc nước, và epoxy sinh học để đồng hành cùng xu thế chuyển đổi xanh toàn cầu.
Tuy nhiên, các doanh nghiệp thuộc ngành chất kết dính gặp nhiều khó khăn khi định vị dòng sản phẩm thân thiện môi trường này. Đó là: Chi phí đầu tư ban đầu cao thời gian hoàn vốn lâu; thiếu cơ chế hỗ trợ và tiêu chuẩn xanh đồng bộ. Đơn cử như giữa năm 2023, VCC định hướng xây dựng tiêu chuẩn xanh cho một số sản phẩm keo Silicone cho ngành xây dựng nhưng chưa có các hướng dẫn cụ thể về các tiêu chuẩn xanh cho ngành keo Silicone, các thiết bị chuyên dụng để phân tích thí nghiệm cũng chưa có. Do đó, VCC buộc phải làm việc với một tổ chức nước ngoài là Green Label của Singapore để cấp các chứng chỉ xanh. Điều này làm cho thời gian kéo dài và chi phí rất cao.
Không chỉ có vậy, nhiều doanh nghiệp nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ còn thiếu hiểu biết sâu về chuyển đổi xanh như: Cách đo Carbon Footprint, làm LCA, xây dựng lộ trình Net Zero.
Nghiên cứu của Harvard TH Chan School 2024 cho thấy: Việc sử dụng keo và sơn có VOC thấp trong công trình có thể giảm 50 - 65% nguy cơ bệnh hô hấp mãn tính trong vòng đời công trình. Trước thực tế đó, các chuyên gia khuyến cáo đối với người sử dụng như sau: Ưu tiên sử dụng các loại keo có xuất xứ rõ ràng (CO), có kiểm định xuất xưởng (CQ), các nhà máy sản xuất phải đạt tiêu chuẩn ISO 9001, ISO 14001, ISO 45001. Đối với các dòng keo dân dụng phải có bản kiểm tra hàm lượng chất độc hại như Formandehit phải đạt tiêu chuẩn cho phép. Chọn keo có TDS rõ ràng và công bố chất lượng sản phẩm: TDS viết tắt của technical data sheet nó là chứng thư kỹ thuật của keo trong đó nêu rõ các đặc tính kỹ thuật của sản phẩm, ưu tiên lựa chọn các Doanh nghiệp có TDS công khai.