Công trình chậm tiến độ do thiếu cát
Theo ông Huỳnh Phước Thái, Phó giám đốc Ban Quản lý dự án công trình giao thông và nông nghiệp TP Cần Thơ, đến nay, dự án cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng (đoạn qua Cần Thơ) có phần cầu vượt tiến độ, trong khi phần đường chưa đạt yêu cầu do nguồn cát tập kết về công trường còn chậm.
Hướng tuyến dự án đường bộ cao tốc Châu Đốc - Sóc Trăng - Cần Thơ.
Dự án cao tốc này giai đoạn 1, đoạn qua TP Cần Thơ (sau sáp nhập) gồm các dự án thành phần 2, 3, 4, dài 132,47km, vốn đầu tư gần 31.300 tỷ đồng. Tổng nhu cầu cát cho ba dự án thành phần là 21 triệu m³.
Theo ông Thái, hiện nguồn cát san lấp cho các dự án này còn thiếu gần 7 triệu m³. Nguồn đá xây dựng cũng khó khăn, với khoảng 1,2 triệu m³ chưa xác định được nơi cung cấp.
Tại An Giang, dự án thành phần 1 cần 9,3 triệu m³ cát nhưng mới được cung cấp hơn 6 triệu m³. Dự kiến đến hết năm 2025, tổng lượng cát được cấp tối đa cho công trường chỉ khoảng 7,9 triệu m³, chưa đáp ứng kế hoạch.
Tình trạng tương tự cũng diễn ra ở nhiều nơi. Ông Dương Đình Tuấn, Giám đốc Ban Điều hành Trường Sơn 10 (Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn) chia sẻ: "Nhà thầu gặp rất nhiều khó khăn về nguồn cát đắp nền. Khi có cát về công trình, chúng tôi đã huy động tối đa máy móc, thiết bị và nhân sự để thi công, nhờ đó gói thầu số 1 vẫn đảm bảo tiến độ và chất lượng".
Tại Đồng Tháp, các dự án trọng điểm cũng đứng trước áp lực thiếu cát. Ông Nguyễn Thành Diệu, Phó chủ tịch UBND tỉnh cho biết, dự án cao tốc Cao Lãnh - An Hữu giai đoạn 1 hiện thành phần 1 đã đạt trên 66% khối lượng, dự kiến thông xe kỹ thuật cuối năm 2025, còn thành phần 2 mới đạt 48%. Địa phương đang yêu cầu các đơn vị khai thác tăng công suất để phục vụ công trình.
Ở Cà Mau, ông Dư Minh Hùng, Giám đốc Sở Xây dựng bày tỏ lo lắng: "Hiện tỉnh chủ yếu triển khai công trình dân dụng nên chưa chịu áp lực lớn. Nhưng sắp tới khi triển khai các dự án giao thông, nếu nguồn cung cát khan hiếm, tiến độ sẽ chậm, kéo theo chậm giải ngân vốn đầu tư công".
Theo nhà thầu, việc khai thác không đạt công suất có nhiều nguyên nhân.
Khai thác cát chưa đạt công suất
Báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Cần Thơ cho thấy nhiều doanh nghiệp dù đã được cấp phép nhưng khai thác không đạt công suất, thậm chí có mỏ tạm ngưng hoặc chưa khai thác, khiến các công trình trọng điểm thiếu cát san lấp.
Ông Ngô Thái Chân, Giám đốc Sở NN&MT cho biết, đến nay thành phố đã cấp 7 giấy xác nhận khai thác, gia hạn 2 giấy phép với tổng trữ lượng gần 9 triệu m³ cát sông cho dự án thành phần 4 và cầu Đại Ngãi. Tổng công suất bình quân được phép hơn 25.000 m³/ngày, nhưng thực tế chỉ đạt khoảng 10.000 - 11.000 m³/ngày, tương đương 43%.
Trong số đó, mỏ MS03 do Tổng công ty Xây dựng số 1 quản lý có trữ lượng hơn 1,2 triệu m³, công suất cấp 5.000 m³/ngày nhưng thực tế chỉ đạt 1.650 m³/ngày, mới khai thác gần 600.000 m³. Mỏ MS12 của Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn, trữ lượng 628.000m³, công suất 3.000 m³/ngày, nhưng trung bình chỉ đạt 1.350 m³/ngày, đã khai thác gần 390.000 m³. Mỏ MS04 của Công ty TNHH Hòa Tuấn có trữ lượng hơn 4,2 triệu m³, công suất 2.685 m³/ngày, nhưng đến nay mới khai thác được 213.000 m³, đạt 4,98%, trung bình chỉ 725 m³/ngày.
Các doanh nghiệp khai thác lý giải sản lượng thấp do mỏ cát lẫn nhiều tạp chất, tầng cát sâu tới 20m nên việc hút, bơm khó khăn và chi phí cao. Bên cạnh đó, việc sáp nhập đơn vị hành chính, thay đổi con dấu cũng làm chậm thủ tục. Nhà thầu còn gặp khó vì giá hợp đồng khai thác thường xuyên bị điều chỉnh tăng, trong khi việc huy động phương tiện vận chuyển thiếu ổn định.
Ông Ngô Thái Chân nhấn mạnh: "Nếu duy trì công suất như hiện nay, đến hết tháng 12/2025, tổng trữ lượng khai thác chỉ đạt hơn 3,2 triệu m³, tức khoảng 43% công suất cho phép. Chúng tôi kiến nghị các chủ mỏ, nhà thầu bố trí thêm phương tiện, nhân sự để đẩy nhanh tiến độ khai thác".
Một mỏ cát đang cấp phép trên sông Hậu.
Cần bổ sung nguồn cát biển và siết trách nhiệm
Trước nguy cơ thiếu cát san lấp cho dự án thành phần 4 thuộc tuyến cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng, Sở NN&MT Cần Thơ kiến nghị UBND thành phố chỉ đạo chủ đầu tư và các nhà thầu đẩy nhanh khai thác những mỏ cát sông chưa đạt công suất, đồng thời khẩn trương đưa mỏ cát biển tiểu khu B1.4 vào phục vụ dự án.
Sở NN&MT cho rằng, chủ đầu tư cần tiếp tục đôn đốc, nhắc nhở các nhà thầu, doanh nghiệp không đảm bảo công suất sớm khắc phục, nếu không sẽ đề xuất biện pháp xử lý dứt điểm. Đồng thời, cần chủ động tìm thêm nguồn vật liệu, áp dụng giải pháp kỹ thuật để rút ngắn thời gian chờ lún, đẩy nhanh tiến độ công trình.
Chủ tịch UBND TP Cần Thơ Trần Văn Lâu nhấn mạnh, nguyên nhân chậm tiến độ không chỉ do vị trí mỏ cát mà còn xuất phát từ khâu quản lý, điều hành.
Ông cho rằng một số sở, ngành và chủ đầu tư chưa theo sát, thiếu quyết liệt trong làm việc với chủ mỏ, nhà thầu, dù thành phố đã nhiều lần nhắc nhở.
“Có đơn vị được giao mỏ hơn một năm nhưng chỉ khai thác hơn 700m³/ngày. Với những nhà thầu, chủ mỏ không có năng lực, UBND TP chỉ đạo rà soát, nắm chặt và trình Ủy ban để xử lý. Nếu cần thiết, thanh tra và công an sẽ vào cuộc”, ông Lâu khẳng định.
Về đề xuất bổ sung cát biển, ông Lâu yêu cầu các đơn vị hoàn thiện thủ tục, đảm bảo phương tiện và đăng kiểm đầy đủ trước khi khai thác. Các nhà thầu phải đo độ mặn, xử lý kỹ thuật để tránh ảnh hưởng đến môi trường, đời sống và sản xuất của người dân quanh khu vực dự án.