Cát khan hiếm, giá "neo" cao
Những tháng đầu năm 2025, nhiều địa phương, DN phản ánh về tình trạng nguồn cung cát xây dựng trên địa bàn không đủ để phục vụ các công trình, đặc biệt là những công trình lớn. Nhiều nhà thầu thi công các dự án thậm chí không mua được cát. Đối với các công trình dân sinh, người dân phải mua cát với giá cao.
Đơn cử như ở huyện Krông Bông, mặc dù trên địa bàn có nhiều đơn vị khai thác cát nhưng những tháng gần đây vẫn không đủ nguồn cung cho thị trường. Ông Nguyễn Ngọc Pháp, Phó Chủ tịch UBND huyện Krông Bông chia sẻ, nhiều nhà thầu, DN, người dân đang triển khai xây dựng các công trình trên địa bàn, thậm chí là đơn vị phụ trách những gói thầu thuộc công trình lớn như Dự án thành phần 2, cao tốc Khánh Hòa – Buôn Ma Thuột giai đoạn 1 (đoạn qua huyện Krông Bông) cũng lâm vào tình trạng thiếu cát xây dựng dẫn đến tiến độ dự án bị ảnh hưởng, chi phí thực hiện các công trình bị đội lên.
 |
|
Một cơ sở khai thác cát trên địa bàn xã Yang Reh (huyện Krông Bông). |
Sở Nông nghiệp và Môi trường cũng thông tin, hiện tại giá cát trên thị trường đã tăng gần 20%, nhiều nhà thầu xây dựng không mua được cát do hiện tượng “găm hàng nâng giá”.
Trước tình trạng trên, để tăng cường công tác quản lý, kiểm soát hoạt động khai thác, sử dụng, buôn bán khoáng sản trên địa bàn tỉnh, nhằm bình ổn giá vật liệu xây dựng (VLXD), không để xảy ra tình trạng thiếu nguồn cung, UBND tỉnh đã có Công văn số 4943/UBND-NNMT, ngày 16/5/2025 chỉ đạo về việc tăng cường kiểm soát việc khai thác, sử dụng, buôn bán khoáng sản trên địa bàn tỉnh.
Theo đó, UBND tỉnh giao Sở Xây dựng chủ trì, phối hợp với các sở, ngành, đơn vị, địa phương liên quan kiểm tra việc niêm yết giá và giá bán đối với các mỏ VLXD thông thường. Nếu phát hiện các đơn vị cố tình đẩy giá VLXD lên cao thì xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật. Đồng thời, hướng dẫn, kiểm tra, xử lý việc đăng ký, đăng kiểm tàu thuyền hoạt động khai thác cát trên sông để các phương tiện hoạt động khai thác cát thực hiện khai thác khoáng sản bảo đảm theo quy định và báo cáo UBND tỉnh.
Thực hiện công văn trên, Sở Xây dựng đã quyết định thành lập đoàn kiểm tra việc niêm yết giá và giá bán đối với các mỏ VLXD thông thường; việc đăng ký, đăng kiểm tàu thuyền hoạt động khai thác cát trên sông.
Lộ diện nguyên nhân
Theo báo cáo của Sở Xây dựng, sau khi tiến hành kiểm tra thực tế và thu thập các hồ sơ, tài liệu có liên quan tại 9 DN khai thác, kinh doanh VLXD thông thường và 5 đại lý buôn bán, kinh doanh VLXD tại các huyện Ea Kar, Krông Pắc, Krông Bông, Lắk, Krông Ana, Ea Súp, kết quả tại thời điểm kiểm tra có 13/14 đơn vị đã thực hiện việc niêm yết giá tại cơ sở.
Đối với việc đăng ký, đăng kiểm tàu thuyền hoạt động khai thác cát trên sông, có 24 phương tiện của 9 DN đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký phương tiện thủy nội địa.
Tuy nhiên tại thời điểm kiểm tra, chỉ có 4 phương tiện có giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường phương tiện thủy nội địa còn hiệu lực; còn lại 20 phương tiện đã hết hiệu lực. Việc các phương tiện không đủ điều kiện hoạt động khiến nhiều đơn vị phải tạm ngưng khai thác cát là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng nguồn cung cát xây dựng trên địa bàn tỉnh đang trở nên khan hiếm nghiêm trọng.
 |
|
Một điểm tập kết cát trên địa bàn xã Hòa Phong (huyện Krông Bông). |
Một DN kinh doanh và khai thác cát trên địa bàn huyện Krông Ana chia sẻ, trên địa bàn tỉnh chưa có cơ sở đăng kiểm phương tiện thủy nội địa, các DN muốn đăng kiểm phương tiện phải đi sang tỉnh khác đã làm ảnh hưởng rất nhiều đến thời gian, tiến độ.
Bên cạnh đó, qua kiểm tra, các ngành chức năng còn phát hiện trong quá trình vận hành khai thác, nhiều đơn vị đã tiến hành sửa chữa, hoán cải làm thay đổi hiện trạng, thông số kỹ thuật của các phương tiện thủy nội địa, dẫn đến khó khăn trong quá trình kiểm định phương tiện thủy nội địa.
Qua đối chiếu hóa đơn tại các DN khai thác, kinh doanh VLXD thông thường và tại một số cơ sở, đại lý buôn bán, kinh doanh VLXD trên địa bàn các huyện, đoàn kiểm tra cũng ghi nhận có trường hợp giá bán cao hơn nhiều so giá bán tại mỏ cát. Tại một số hóa đơn đầu vào (do các cửa hàng cung cấp) có thêm khoản phí vận chuyển nhưng không thể hiện nội dung về cự ly vận chuyển, dẫn đến giá cát đầu vào tại các cửa hàng nâng lên cao.
Giá cát biến động bất thường, ảnh hưởng trực tiếp đến kinh tế - xã hội, hoạt động sản xuất kinh doanh, đời sống của người dân, ảnh hưởng đến mặt bằng giá chung của thị trường. Vì vậy, Sở Xây dựng đã kiến nghị UBND tỉnh chỉ đạo các DN khai thác, kinh doanh VLXD thông thường phải tuân thủ pháp luật về niêm yết giá, bán theo giá niêm yết đối với các mặt hàng VLXD thông thường. Nghiêm túc thực hiện việc đăng kiểm lại phương tiện theo quy định. Đối với những phương tiện không đăng ký, đăng kiểm (thuộc diện phải đăng ký, đăng kiểm) và các phương tiện đã hết hạn đăng kiểm, không được sử dụng để thực hiện việc khai thác, vận chuyển cát. Đồng thời, chỉ đạo các huyện Ea Kar, Krông Pắc, Krông Bông, Lắk, Krông Ana, Ea Súp thường xuyên kiểm tra việc tuân thủ pháp luật về niêm yết giá, bán theo giá niêm yết đối với các mặt hàng VLXD thông thường của cơ sở sản xuất, kinh doanh, cung ứng VLXD trên địa bàn tỉnh. Nếu có sai phạm thì xử lý kịp thời, theo thẩm quyền.
Sở Xây dựng cũng đề nghị UBND tỉnh giao cho đơn vị tiếp tục phối hợp làm việc với đơn vị đăng kiểm phương tiện thủy nội địa để nghiên cứu giải pháp hỗ trợ việc đăng kiểm phương tiện thủy nội địa trên địa bàn tỉnh, đẩy nhanh quá trình kiểm tra và cấp giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường phương tiện thủy nội địa đã hết hạn đăng kiểm.
Nhằm phục vụ cho công tác quản lý và điều hành giá cả, Sở Xây dựng kiến nghị UBND tỉnh giao Sở Tài chính thực hiện kiểm tra yếu tố hình thành giá cát tại một số DN được phép khai thác cát và cơ sở sản xuất, kinh doanh, cung ứng VLVD. Đồng thời, xem xét thành lập đoàn kiểm tra liên ngành hoặc giao một cơ quan chuyên môn làm đầu mối để tổ chức kiểm tra tất cả các hoạt động của DN khai thác, kinh doanh VLXD thông thường.