Hội thảo tập trung vào 3 nội dung chính là công tác quản lý Nhà nước về quản lý, sử dụng cát nghiền thay thế cát tự nhiên trong hoạt động xây dựng; các nghiên cứu về sản xuất, sử dụng cát nghiền thay thế cát tự nhiên; các nghiên cứu sử dụng tro xỉ các nhà máy nhiệt điện, hóa chất sản xuất VLXD…
Tiềm năng lớn nhưng phát triển còn hạn chế
Tại Hội thảo, ông Phạm Văn Bắc - Vụ trưởng Vụ VLXD, Bộ Xây dựng đánh giá: Nguồn vật liệu thay thế cát tự nhiên ở nước ta rất lớn, bao gồm đá mạt, phế thải xây dựng và vật liệu thu hồi từ ngành công nghiệp khai thác mỏ, tro xỉ từ các nhà máy nhiệt điện. Cát nhân tạo thay thế cát tự nhiên đã được sử dụng từ lâu cho công trình thủy điện Sơn La. Tuy nhiên, việc phát triển cát nhân tạo thay thế cát tự nhiên chưa nhiều, mới có khoảng gần chục cơ sở sản xuất tập trung tại Sơn La, Lai Châu, Quảng Ninh, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Hà Nam, Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Dương và Đồng Nai, với tổng công suất khoảng 3 triệu m3/năm.
Toàn cảnh buổi Hội thảo.
Phân tích về việc tiêu thụ cát nghiền tại một số cơ sở còn khó khăn, ông Phạm Văn Bắc cho rằng, trước tiên là do thói quen sử dụng cát tự nhiên trong hoạt động đầu tư xây dựng, trong khi công tác tuyên truyền phổ biến vật liệu thay thế cát tự nhiên tại các địa phương chưa được thực hiện tốt. Các công trình xây dựng hiện nay vẫn tập trung sử dụng cát tự nhiên nên khi nguồn cung bị thiếu, giá cát bị đẩy lên cao. Thứ nữa, ngay từ trong các khâu thiết kế, phê duyệt dự án vẫn chưa chú trọng sử dụng vật liệu cát nghiền thay thế cát tự nhiên…
Cũng theo ông Bắc, thời gian qua, Bộ Xây dựng đã triển khai một số giải pháp để hoàn thiện cơ sở pháp lý cho sản xuất và sử dụng cát nhân tạo. Cụ thể, Bộ Xây dựng đã ban hành 1 Quy chuẩn kèm theo 6 Tiêu chuẩn quốc gia và 1 chỉ dẫn kỹ thuật liên quan đến cát và vật liệu thay thế cát sử dụng trong bê tông, vữa xây trát và san lấp, đắp nền. Thời gian ngắn sắp tới, Bộ tiếp tục ban hành một số tiêu chuẩn quốc gia, hướng dẫn, chỉ dẫn kỹ thuật, định mức dự toán liên quan…
Bên cạnh đó, Bộ cũng đang phối hợp với Bộ TN&MT xây dựng Nghị định quản lý cát, sỏi lòng sông, phối hợp với Bộ GTVT xây dựng và ban hành quy chế hoạt động nạo vét, duy tu luồng hàng hải… để hạn chế tình trạng hoạt động khai thác cát trái phép.
Sử dụng cát nhân tạo gắn với định hướng phát triển kinh tế - xã hội
Từ thực tế tại địa phương, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Vũ Văn Diện cho biết, Quảng Ninh hiện tập trung nhiều các nhà máy nhiệt điện, các mỏ khai thác than. Tỉnh đang thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ thực hiện chiến lược phát triển hạ tầng, nguồn nhân lực, khoa học công nghệ, đổi mới mô hình tăng trưởng từ nâu sang xanh. Để có nguồn cung cấp vật liệu cho các tuyến đường và san nền các dự án phát triển đô thị, các khu công nghiệp, quan điểm chỉ đạo của tỉnh là sử dụng nguồn đất đá thải tại các bãi thải, hạn chế tối đa san gạt đồi lấy đất, cấm nạo vét và hút cát trên các luồng, tuyến cửa sông.
Theo ông Diện, nhu cầu về cát xây dựng và cát san lấp trên địa bàn Quảng Ninh rất lớn, giai đoạn 2018-2020 cần hơn 7,6 triệu m3 cát xây dựng, hơn 40 triệu m3 cát san lấp; giai đoạn 2021-2030 cần hơn 31 triệu m3 cát xây dựng và hơn 159 triệu m3 cát san lấp. Hiện tại, mới có Cty CP Thiên Nam đầu tư Dự án thu hồi, chế biến đá cát kết tại các vị trí đầu tầng thải tại khu vực bãi thải Đông Cao Sơn của Cty CP Than Cọc Sáu – Vinacomin làm cát nghiền, vật liệu san nền. Dự án có công suất thiết kế 1.100 tấn/giờ với 2 dây chuyền chế biến sản phẩm hơn 1.800.000m3/năm, tương đương hơn 3.100.000 tấn sản phẩm/năm. Sản phẩm được Viện VLXD, Trường Đại học GTVT đánh giá chứng nhận chất lượng sản phẩm và đưa vào công bố giá VLXD trên địa bàn tỉnh.
Ông Vũ Văn Diện đề nghị các Bộ Xây dựng, Bộ TN&MT, Bộ Công thương sớm ban hành đầy đủ các tiêu chuẩn, hướng dẫn kỹ thuật, định mức kinh tế kỹ thuật trong sử dụng tro, xỉ của các nhà máy nhiệt điện vào công trình xây dựng; xem xét điều chỉnh Thông tư số 33/2015/TT-BTNMT ngày 30/6/2015 về quản lý chất thải nguy hại, đưa danh mục xỉ thải của các nhà máy nhiệt điện là chất thải rắn thông thường; sớm lập và trình phê duyệt Đề án xử lý, sử dụng tro, xỉ thạch cao của các nhà máy nhiệt điện theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 452/QĐ-TTg ngày 12/4/2017; tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ đầu tư các dự án, DN sản xuất cát nhân tạo được khai thác đất, đá thải.
Về phía địa phương, UBND tỉnh Quảng Ninh sẽ tiếp tục quan tâm, chỉ đạo các sở, ngành, địa phương và các chủ đầu tư quán triệt việc sử dụng cát có chất lượng và nguồn gốc xuất xứ, đặc biệt là sử dụng cát nhân tạo từ bãi thải mỏ, góp phần bảo vệ môi trường cũng như phù hợp định hướng phát triển kinh tế xã hội của tỉnh.
Sớm ban hành các quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức
Tại Hội thảo, nhiều nghiên cứu và công nghệ liên quan đến sản xuất, sử dụng vật liệu thay thế cát tự nhiên được các nhà khoa học, các DN giới thiệu.
Đánh giá cao những nỗ lực của các Bộ, ngành, các tổ chức, nhà khoa học, DN trong việc nghiên cứu, ứng dụng vật liệu thay thế cát tự nhiên thời gian qua, Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh nhận định: Kết quả bước đầu rất đáng kích lệ.
Thứ trưởng cho biết: Nhu cầu sử dụng cát xây dựng rất lớn. Thời gian qua, hoạt động đầu tư xây dựng chủ yếu sử dụng nguồn cát tự nhiên, khai thác từ các sông, mỏ. Nhưng nguồn cát này ngày càng suy giảm, việc khai thác cát tại các dòng sông gây sụt lở và nhiều hệ lụy khác do vậy việc nghiên cứu, ứng dụng nguồn vật liệu thay thế cát tự nhiên rất cần thiết. Tại Nghị quyết 46/NQ-CP, Chính phủ đã giao Bộ Xây dựng chủ trì nghiên cứu vật liệu thay thế cát tự nhiên. Thực hiện chỉ đạo trên, Bộ Xây dựng và UBND các tỉnh, TP kêu gọi các tổ chức, các nhà khoa học, DN tham gia nghiên cứu vật liệu thay thế cát tự nhiên. Đáng mừng là nhiều nhà khoa học, DN, địa phương đã có những nghiên cứu, sản xuất ứng dụng vật liệu thay thế cát tự nhiên…
Qua Hội thảo và thực tiễn, có thể khẳng định việc nghiên cứu cát nghiền thay thế cát tự nhiên từ các nguồn đá cát kết, phế thải trong quá trình khai thác than, khoáng sản, từ phế thải xây dựng và các nguồn tro, xỉ phế thải của các nhà máy nhiệt điện thành công, bảo đảm yêu cầu, đáp ứng mục tiêu Chính phủ và người dân mong đợi.
Cát nghiền nhân tạo có thể sử dụng làm nguồn nguyên liệu thay thế cát tự nhiên trong việc san nền, làm vữa xây, cốt liệu trong sản xuất bê tông và bê tông đầm lăn trong xây dựng giao thông… Hơn thế, việc sử dụng cát nghiền còn sử dụng một lượng lớn phế thải trong khai thác khoáng sản…
Phát huy thành quả đạt được, Thứ trưởng đề nghị, các địa phương tiếp tục tạo điều kiện khuyến khích các DN đầu tư vào lĩnh vực sản xuất cát nghiền thay thế cát tự nhiên… Các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu, tạo ra các sản phẩm thay thế cát tự nhiên, mở rộng thêm các ứng dụng cát nghiền rộng rãi hơn, giúp hoạt động đầu tư xây dựng tốt hơn.
Theo Thứ trưởng, để bảo đảm cho việc phát triển cát nghiền nhân tạo thay thế cát tự nhiên, phải làm rõ khung pháp lý trong việc sử dụng vật liệu thay thế cát tự nhiên, trong đó có các quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức kinh tế kỹ thuật… Bộ Xây dựng sẽ triển khai và sớm ban hành các quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức kinh tế kỹ thuật nói trên.
Liên quan đến bất cập khi tro, xỉ các lò cao vẫn bị coi là chất thải nguy hại dẫn đến việc khó khăn trong quá trình lưu thông, vận chuyển, sử dụng tro xỉ làm VLXD, thời gian tới, Bộ Xây dựng sẽ báo cáo Chính phủ để có biện pháp tháo gỡ.