Ngày 25/9, tại Hà Nội, Bộ Công thương phối hợp với Bộ Tài chính và Cơ quan Hợp tác quốc tế Hàn Quốc (KOICA) tổ chức Hội thảo tổng kết Dự án "Thúc đẩy thị trường đầu tư tiết kiệm và hiệu quả năng lượng trong lĩnh vực công nghiệp và hỗ trợ thực hiện Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh Việt Nam".
Dự án do Chính phủ Hàn Quốc tài trợ thông qua KOICA.
Tại hội thảo, ông Mã Khai Hiền, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Tiết kiệm năng lượng (Enterteam), nêu rõ bức tranh ngành giấy Việt Nam hiện có khoảng 300 doanh nghiệp, trong đó 20 doanh nghiệp quy mô lớn đã chiếm tới 65% sản lượng giấy cả nước. Riêng khối FDI nắm hơn 50% công suất và vận hành bằng dây chuyền hiện đại, nhưng toàn ngành giấy và bột giấy vẫn nằm trong nhóm tiêu thụ năng lượng nhiều nhất.
Theo ông, ngành giấy và bột giấy hiện nằm trong nhóm ngành sản xuất tiêu thụ năng lượng nhiều nhất. Dự báo đến năm 2034, nhu cầu năng lượng ngành này có thể vượt 145.000 PJ/năm, gấp gần ba lần mức 50.000 PJ/năm của năm 2024, tạo áp lực lớn về chi phí và yêu cầu đổi mới công nghệ xanh.
Từ hỗ trợ của dự án, kết quả cho thấy, muốn thúc đẩy hiệu quả năng lượng toàn ngành, cần nghiên cứu định mức tiêu hao năng lượng dựa trên dữ liệu thực tế, từ đó thiết lập các mục tiêu khả thi phù hợp quy mô từng nhà máy.
Theo ông Hiền, việc đánh giá định mức năng lượng phải tập trung vào dây chuyền sản xuất chính, khâu phụ trợ và xử lý chất thải, từ đó xây dựng mục tiêu khả thi dựa trên dữ liệu thực tế và năng lực của từng doanh nghiệp.
Từ đó, Enterteam đưa ra ba kịch bản tiết kiệm. Theo đó, áp dụng giải pháp khả thi có thể giảm 5-7% năng lượng, cải thiện vận hành và quản lý giảm 8-10%, còn nếu đạt hiệu suất ngang nhóm 25% nhà máy dẫn đầu, mức tiết kiệm có thể đạt tới 12-15%.
Lộ trình triển khai cũng đã được vạch ra với các bước chẩn đoán, nâng cấp đường cơ sở, áp dụng định mức tiên tiến, sau đó mở rộng thành định mức ngành theo chu kỳ 5 năm, gắn liền với hỗ trợ chính sách, đào tạo, tài chính và giám sát tuân thủ.
Đồng thời, doanh nghiệp cần đầu tư hệ thống đồng hồ và giám sát kỹ thuật số, tăng cường minh bạch dữ liệu và khuyến khích áp dụng công nghệ tiên tiến, phát triển thị trường ESCO để có thêm nguồn vốn đầu tư tiết kiệm năng lượng…
Xi măng Quán Triều dự kiến đáp ứng 30% nhu cầu điện của nhà máy vào năm 2028 (Ảnh minh hoạ).
Tương tự, trong lĩnh vực xi măng, Công ty CP Xi măng Quán Triều (thành viên TKV) được coi là ví dụ điển hình. Với công suất hơn 700.000 tấn/năm, doanh nghiệp đã tận dụng hiệu quả nguồn nguyên liệu sẵn có nên mức tiêu hao nhiệt thấp hơn nhiều nhà máy cùng ngành.
"Thông thường các nhà máy xi măng trong Tổng công ty Xi măng Việt Nam (VICEM) tiêu hao khoảng 720-750 kCal/kg clinker nhưng tại xi măng Quán Triều chỉ khoảng 600 kCal/kg clinker, tương đương tiết kiệm được 120-150 kCal/kg clinker", đại diện công ty cho biết.
Thế nhưng, nhờ hỗ trợ kiểm toán năng lượng từ dự án đã chỉ ra nhiều điểm hạn chế trong sử dụng điện năng, đồng thời tư vấn cũng đưa ra các giải pháp tiết kiệm điện như ứng dụng biến tần, cải tiến dây chuyền sản xuất…
Nhờ đó, hiện công ty đang triển khai dự án thu hồi nhiệt thải để phát điện, dự kiến đáp ứng 30% nhu cầu điện của nhà máy vào năm 2028. Song song, doanh nghiệp nghiên cứu sử dụng nguyên liệu thay thế như rác thải nhựa công nghiệp để giảm phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch.
Tuy nhiên, các doanh nghiệp đều thừa nhận thách thức lớn nhất vẫn là vốn, khi các dự án lớn cần sự hỗ trợ, ưu đãi tài chính, thậm chí tính đến phương án BOT hay xã hội hóa đầu tư.
Các ý kiến tại hội thảo đều thống nhất rằng để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng xanh, ngoài nỗ lực tự thân của doanh nghiệp, Nhà nước cần đồng hành trong việc hoàn thiện chính sách, tạo cơ chế vốn thuận lợi và thúc đẩy dịch vụ tiết kiệm năng lượng. Đây sẽ là chìa khóa để các ngành công nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm phát thải và tăng sức cạnh tranh trên con đường phát triển bền vững.
Ông Lee Byung Hwa, Giám đốc Quốc gia KOICA tại Việt Nam.
Ông Lee Byung Hwa, Giám đốc Quốc gia KOICA tại Việt Nam hứa hẹn, dự án không chỉ cải thiện hiệu quả năng lượng trong công nghiệp mà còn đặt nền móng cho tài chính xanh, góp phần tạo dựng cơ sở cho phát triển bền vững.
Theo ông Lee Byung Hwa, trong quá trình triển khai, nhiều nghiên cứu đã được tiến hành để xây dựng, sửa đổi định mức tiêu hao năng lượng và hướng dẫn kỹ thuật cho các ngành thép, xi măng, giấy, dệt may, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm của Hàn Quốc về tiết kiệm năng lượng và tăng trưởng xanh.
Đặc biệt, dự án đã hỗ trợ doanh nghiệp biến các nghiên cứu khả thi thành khoản đầu tư cụ thể, đồng thời xây dựng báo cáo đầu vào cho kế hoạch tăng trưởng xanh tại 10 địa phương với khuyến nghị và giải pháp cụ thể…
Đánh giá kết qua ba năm qua, bà Nguyễn Thị Lâm Giang, Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công thương) nhận định, dự án đã góp phần nâng cao năng lực cho cơ quan quản lý, doanh nghiệp và tổ chức tài chính trong việc tiếp cận, thẩm định và triển khai các dự án tiết kiệm năng lượng.
"Thành công này tạo nền tảng quan trọng để nhân rộng mô hình, xây dựng chính sách khuyến khích đầu tư, mở rộng thị trường năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong thời gian tới", bà Giang nói.