Bất cập trong quản lý và công bố giá vật liệu xây dựng: Gánh nặng đè lên vai nhà thầu

Nhiều nhà thầu xây dựng phản ánh phải mua vật liệu xây dựng với giá cao hơn nhiều so với giá trong hợp đồng. Ảnh: Xuân Mộc

UBND tỉnh Lâm Đồng vừa có văn bản gửi Bộ Xây dựng kiến nghị một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực thi quy định pháp luật về xây dựng và triển khai các dự án đầu tư trên địa bàn. UBND tỉnh Lâm Đồng cho biết, điểm 3 khoản 1 Điều 1 Thông tư số 01/2025/TT-BXD quy định: “Sở Xây dựng chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan tổ chức khảo sát, thu thập thông tin, xác định giá VLXD trên địa bàn”. Trong khi đó, theo quy định tại Phụ lục số 02 ban hành kèm theo Luật Giá 2023 thì VLXD không thuộc danh mục hàng hóa do Nhà nước định giá; các tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa VLXD, thiết bị công trình được quyền tự định giá, điều chỉnh giá bán hàng hóa do mình sản xuất, kinh doanh theo cơ chế thị trường. Như vậy, việc cơ quan nhà nước xác định giá VLXD là chưa thật sự phù hợp. Thực tế, Sở Xây dựng Lâm Đồng chỉ thực hiện tiếp nhận, tổng hợp và công bố giá theo đề nghị của các tổ chức, cá nhân kinh doanh VLXD, thiết bị công trình.

Theo ông Lê Anh Sơn - Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Tĩnh, hiện nay, Bộ Xây dựng chưa có quy định, hướng dẫn cụ thể về phương pháp khảo sát, thu thập dữ liệu, phương pháp tính toán, xác định và công bố giá VLXD, thiết bị công trình. Hướng dẫn về định mức và quản lý chi phí xây dựng nêu “giá VLXD được công bố phải phù hợp với giá thị trường…” mang tính chất định hướng, không rõ về tiêu chí và phương pháp xác định giá như thế nào là phù hợp với giá thị trường, dẫn đến các địa phương lúng túng trong thực hiện.

Ông Lê Công Du - Phó Giám đốc Sở Xây dựng Đắk Lắk cho biết, do chưa có quy định cụ thể nên quá trình khảo sát và công bố giá VLXD của địa phương gặp nhiều khó khăn trong việc lựa chọn danh mục VLXD, tiêu chí lựa chọn nguồn thông tin đối với doanh nghiệp đề nghị công bố giá; chưa có cơ sở xác định giá công bố là giá thấp nhất, giá bình quân, giá phổ biến. Từ ngày 1/7/2025, sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và sáp nhập tỉnh Đắk Lắk với tỉnh Phú Yên (cũ), việc thu thập thông tin tại các địa phương lên đến 102 đầu mối, giá VLXD được thu thập qua các doanh nghiệp khai thác, chế biến khoáng sản với số lượng lớn, đa dạng, giá bán khác nhau… nên mất nhiều thời gian tổng hợp rồi mới công bố giá. Do đó, giá công bố khó phản ánh kịp diễn biến của thị trường. Đó là chưa kể cùng một loại VLXD nhưng có nhiều doanh nghiệp cung cấp và giá bán trên thị trường khác nhau. Thông tin mà Sở Xây dựng Đắk Lắk thu thập được chỉ phản ánh được một phần, giá công bố chưa đảm bảo sát với giá thị trường vì chỉ tổng hợp được từ một vài đơn vị cung cấp báo giá.

Chia sẻ với phóng viên, lãnh đạo Công ty Liên hợp xây dựng Vạn Cường cho biết, hiện nay, hầu hết các nhà thầu xây dựng phải mua VLXD (đất, cát, đá) với giá cao gấp khoảng 2 lần so với giá trúng thầu. Đơn giá, định mức của cơ quan nhà nước công bố thường rất thấp, chủ đầu tư cũng chậm điều chỉnh giá hoặc điều chỉnh xoay quanh chỉ số giá trung bình của nhóm hàng vật liệu (trung bình chỉ tăng khoảng 15 - 20%), không đủ bù chi phí phát sinh tăng đột biến của một số VLXD chính. Do đó, có tình trạng nhiều nhà thầu thi công cứ phải “oằn mình” gánh những chi phí phát sinh này mà không có cách nào bù đắp để thanh toán được, dẫn đến việc càng làm càng lỗ.

Theo ông Nguyễn Khắc Hải - Phó Tổng giám đốc Tổng công ty CP Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam, chính sách về quản lý chi phí chưa đồng bộ, thiếu cơ chế đảm bảo tính kịp thời và chính xác của thông tin giá nên giá VLXD công bố tại các địa phương chậm hơn giá thị trường. Giữa giá công bố và giá thực tế của nhiều loại vật liệu, thiết bị có sự chênh lệch lớn. Giá vật liệu công bố không phù hợp với giá thực tế các nhà thầu mua do nhà cung cấp chỉ báo giá với vật liệu chất lượng trung bình, không đáp ứng yêu cầu dự án, để đáp ứng được thì giá cao hơn lại không có cơ sở thanh quyết toán, thanh tra, kiểm toán. Hiện vẫn thiếu chế tài và cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý nhà nước và các bên liên quan trong việc giám sát thời điểm công bố giá, thực tế mức giá công bố có đúng quy định và phù hợp với thị trường hay không.

Bà Bùi Thị Phương Hiền - Giám đốc Công ty CP Thương mại Đạt Nghĩa cho biết, do giá VLXD tăng cao chóng mặt, chẳng hạn giá cát xây dựng tăng gần gấp đôi so với giá trong hợp đồng nên nhà thầu đành bỏ hợp đồng sau khi trúng thầu, chấp nhận mất bảo lãnh thực hiện hợp đồng vì càng làm càng lỗ.

Trao đổi với phóng viên, nhiều đại diện nhà thầu mong Bộ Xây dựng, cơ quan chức năng và chính quyền địa phương sớm có giải pháp cho “căn bệnh trầm kha” về giá VLXD để giá công bố đúng và sát với giá thị trường, từ đó nhà thầu có cơ sở được thanh toán chi phí thực tế mua VLXD. Cũng có ý kiến cho rằng, cần có chế tài đối với trách nhiệm của các doanh nghiệp tham gia công bố giá VLXD, thiết bị công trình, tránh trường hợp không thực hiện công bố hoặc thực hiện chậm, cung cấp thông tin không chính xác về giá làm sai lệch thông tin thị trường.